Z historycznej karty …
Pierwszy Powszechny Spis Ludności z dnia 30 września 1921 r.
Mija 101 lat od przeprowadzenia Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dnia 30 września 1921 r. Tomy ze szczegółowymi wynikami spisu wraz ze Skorowidzem miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej są dostępne w formie papierowej w Centralnej Bibliotece Statystycznej oraz on-line.Podstawą prawną do przeprowadzenia spisu była Ustawa z 21 października 1919 r. o organizacji statystyki administracyjnej. Ustalono, że pierwszy spis ma być dokonany w ciągu roku 1920, kolejny 31 grudnia 1930 r. a następne co 10 lat. Pierwotny termin nie doszedł do skutku, ze względu na niestabilną sytuację Polski w tym okresie i dlatego też nowelizacja z dnia 13 maja 1921 r. zmieniła termin pierwszego spisu na dzień 30 września 1921 r. Spisem objęto cały obszar Rzeczypospolitej, ale ze względu na sytuację polityczną nie uwzględniono części Górnego Śląska i Wileńszczyzny. Zakres tematyczny spisu był imponujący. Zbierano informacje o podstawowych cechach demograficznych, takich jak płeć, data i miejsce urodzenia, stan cywilny, narodowość, język ojczysty, wyznanie i wykształcenie. Ponadto pytania dotyczyły sytuacji zawodowej i mieszkaniowej, inwalidztwa, sieroctwa, zwierząt domowych oraz gospodarstw rolnych. Osobny formularz dotyczył zamieszkiwanych budynków.
Wyniki Pierwszego Powszechnego Spis Ludności zostały opublikowane w serii Statystyka Polski. Niesłychanie ważnym osiągnięciem było opracowanie i wydanie również szczegółowego skorowidza miejscowości tj. wsi, kolonii, osad, przysiółków. Przy tego typu miejscowościach zostały podane dane o ich charakterze, liczbie budynków z podziałem na mieszkalne i niemieszkalne, liczbę mieszkańców według płci, wyznania i narodowości. Wyniki opublikowano w 15 tomach Skorowidza miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej.
Spis został poprzedzony kampanią informacyjną. Wydano między innymi ulotkę informacyjną i broszurę Pierwszy spis ludności. Główny Urząd Statystyczny organizował konferencje prasowe, spotkania informacyjne, przygotowywał materiały i artykuły prasowe. Zadbano o to by komisarzami spisowymi zostawały osoby cieszące się poważaniem, obdarzone zaufaniem i mające autorytet. Za dobrą akcję spisową przyznawano odznaki honorowe Za Ofiarną Pracę. Pierwszy Powszechny Spis Ludności oparty był na nowoczesnych zasadach, a skala przedsięwzięcia była ogromna. Zebrane dane do dziś są ważnym źródłem wiedzy.
