138. rocznica urodzin prof. Edwarda Szturm de Sztrema
Edward Szturm de Sztrem był wybitnym demografem i statystykiem, dyrektorem Głównego Urzędu Statystycznego oraz działaczem społecznym. Żył w latach 1885-1962. Po ukończeniu gimnazjum w 1903 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie w Petersburgu. Dyplom Wydziału Prawnego uzyskał w 1912 r. Studiował również ekonomię oraz matematykę. Następnie rozpoczął pracę jako statystyk w Samorządzie Ziemskim Guberni Połtawskiej na Ukrainie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Edward Szturm de Sztrem osiedlił się w Warszawie i podjął pracę jako statystyk w Biurze Pracy Społecznej, a następnie sprawował funkcję kierownika organizacyjnego Wydziału Statystycznego w Ministerstwie Aprowizacji. Z tego okresu pochodzą publikacje Edwarda Szturm de Sztrema na temat badań budżetów rodzin robotniczych w miastach oraz stanu cukrownictwa w Europie w czasie wojny światowej. Po przejęciu przez GUS w 1920 r. statystyki Ministerstwa Aprowizacji, Edward Szturm de Sztrem objął stanowisko naczelnika Wydziału Statystyki Rolniczej i Aprowizacji. W 1927 r. Edward Szturm de Sztrem został członkiem Komitetu Redakcyjnego GUS, a od 1929 r. był jego przewodniczącym. Pod jego redakcją ukazały się m.in.: czasopisma Statystyka Pracy (t. 6–18 w latach 1927–1939), Wiadomości Statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego (t. 5–17 w latach 1927–1939), Handel Zagraniczny Rzeczypospolitej Polskiej (R. 1927–1939), Kwartalnik Statystyczny (t. 4–11 w latach 1927–1934) oraz Wiadomości Korespondenta Rolnego (R. 1932–1939) oraz liczne publikacje wydane w ramach serii Statystyka Polska. Zorganizował i nadzorował Drugi Powszechny Spis Ludności z 1931 r. W 1928 r. objął stanowiska Dyrektora Głównego Urzędu Statystycznego. W latach 1927–1939 był wykładowcą w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, a w latach 1930–1939 także w Łódzkim Oddziale Wolnej Wszechnicy Polskiej, gdzie w 1930 r. otrzymał stopień docenta inveniam legendi (z prawem wykładania na wyższych uczelniach). Uczestniczył w międzynarodowych konferencjach, między innymi w: Rzymie (1928), Madrycie (1931), Meksyku (1933), Genewie (1933). Działał w wielu naukowych towarzystwach i organizacjach w Polsce i na świecie. Był członkiem Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków Polskich, Międzynarodowego Instytutu Statystycznego, Towarzystwa Statystyków i Geografów Meksykańskich, Królewskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Londynie i Towarzystwa Ekonomicznego w USA. W 1937 r. współtworzył Polskie Towarzystwo Statystyczne, został jego pierwszym Prezesem i pełnił tę funkcję do wybuchu II wojny światowej. Wchodził też w skład Komitetu Ekspertów Statystycznych przy Międzynarodowym Biurze Pracy. W swej pracy Edward Szturm de Sztrem duży nacisk położył na rozwój statystyki rolnictwa, z jego inicjatywy rozpoczęto w końcu 1927 r. badania płac robotników rolnych oraz badanie ankietowe dotyczące zarobków, płac i warunków pracy w rolnictwie. Od 1923 r. prowadził także prace nad cenami w handlu hurtowym i detalicznym oraz cenami rożnego rodzaju usług wchodzących w skład kosztów utrzymania. Edward Szturm de Sztrem był autorem kilkudziesięciu opracowań o charakterze statystyczno-analitycznym, drukowanych głównie w Kwartalniku Statystycznym i Statystyce Cen. W 1930 r. wydano pod jego przewodnictwem opracowanie Rzeczpospolita Polska – Atlas Statystyczny. W 1935 roku E. Szturm de Sztrem opublikował nakładem GUS w serii Statystyka Polski publikację Kartele w życiu gospodarczem i społecznem. Praca ta była pionierskim opracowaniem tego zagadnienia w Polsce i jest do dziś jedną z najlepszych syntez dotyczących roli karteli na świecie. W czasie II wojny światowej E. Szturm de Sztrem znalazł się początkowo na terenach północno-wschodnich kraju, skąd przedostał się do Francji, potem do Portugalii, a stamtąd w maju 1941 r. do Londynu. W latach 1939–1941, będąc na emigracji we Francji, pracował dla Polskiego Czerwonego Krzyża. Przebywając w Londynie opracował, opublikowany w 1942 r. przez Ministerstwo Informacji Rządu Londyńskiego, Statistical Atlas of Poland. W latach 1943–1946 prowadził wykłady statystyki na Uniwersytecie w Oxfordzie. W 1946 r. E. Szturm de Sztrem wrócił do kraju i rozpoczął pracę w Komisji Ankietowej Centralnego Urzędu Planowania (CUP) w Warszawie, a w listopadzie objął stanowisko rektora Akademii Nauk Politycznych. Nominację na stanowisko profesora zwyczajnego statystyki i demografii tej uczelni otrzymał w marcu 1948 r. Od 1951 r. E. Szturm de Sztrem był profesorem zwyczajnym w Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. W 1955 r. wydał Elementy demografii – jedno ze swoich największych dzieł, podsumowujących dorobek naukowy i służące jako podręcznik paru pokoleniom studentów. W latach 50. XX w. E. Szturm de Sztrem ogłosił także drukiem niektóre swoje wykłady oraz opublikował kilka rozpraw na łamach czasopism naukowych. Z bogatym dorobkiem prof. Edwarda Szturm de Sztrema można się zapoznać w Czytelni Centralnej Biblioteki Statystycznej im. Stefana Szulca.
