116. rocznica urodzin prof. Stanisława Waszaka
Duszą statystyki jest porównanie.
Profesor Stanisław Waszak był statystykiem, demografem i wybitnym specjalistą w zakresie wielowariantowych, długofalowych prognoz ludnościowych. Żył w latach 1906-1974. W 1927 r. podjął na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego studia, które ukończył w roku 1932. Doktoryzował się w 1945 r., a promotorem jego rozprawy był prof. Marcin Nadobnik. Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1955 r., a profesorem zwyczajnym został w 1969 r. Działalność zawodową Stanisław Waszak rozpoczął jeszcze w czasie studiów (w 1931) jako asystent w Katedrze Statystyki na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie pracował do wybuchu II wojny światowej. Jednocześnie był pracownikiem Urzędu Statystycznego Miasta Poznania. Po wybuchu wojny został wysiedlony do Generalnego Gubernatorstwa, do Poznania wrócił w 1945 r. W prace statystyczne włączył się ponownie w połowie 1946 r., gdy został naczelnikiem Miejskiego Biura Statystycznego w Poznaniu. W 1950 r. profesor współtworzył Katedrę Statystyki w Wyższej Szkole Ekonomicznej (obecnie jest to Uniwersytet Ekonomiczny) w Poznaniu. W roku akademickim 1951/52 Stanisław Waszak został dziekanem Wydziału Finansów Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu, a w latach 1956–1959 był w niej prorektorem do spraw nauki. Jego starania sprawiły między innymi, że statystyka (ze specjalnościami statystyka przemysłu i statystyka handlu) stała się nowym kierunkiem studiów w tej uczelni. W latach 1946–1949 w Ministerstwie Spraw Zagranicznych był rzeczoznawcą w zakresie zagadnień ludnościowych. Pełnił funkcję komisarza spisowego w czasie spisu sumarycznego w roku 1946, a także podczas Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w 1950 r. W późniejszym okresie, jako ceniony statystyk współpracował z Głównym Urzędem Statystycznym w Warszawie, Instytutem Zachodnim w Poznaniu oraz władzami regionalnymi Bydgoszczy, Katowic, Poznania, Szczecina i Zielonej Góry. Był członkiem Rady Naukowo-Ekonomicznej przy Prezydium WRN w Poznaniu i Bydgoszczy, Polskiego Towarzystwa Statystycznego oraz Poznańskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego i Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Należał do Komitetu Nauk Demograficznych PAN. W latach 1946-1950 był redaktorem Wiadomości Statystycznych Miasta Poznania, a także należał do rady redakcyjnej Przeglądu Statystycznego. Stanisław Waszak wydał kilkadziesiąt publikacji o szerokim zakresie tematycznym. Obejmują one różne dziedziny: technikę statystyczną, której profesor przypisywał szczególne znaczenie w procesie badania statystycznego, demografię współczesną z prognozami, demografię historyczną w połączeniu ze studiami źródłoznawczymi, a także statystykę miejską. Ważne miejsce w dorobku profesora Waszaka zajmują studia nad rozwojem ludnościowym Niemiec od połowy XIX w., a zwłaszcza w okresie I i II wojny światowej. Były one ściśle związane z badaniami nad skutkami demograficznymi na ziemiach polskich. Liczne opracowania Stanisław Waszak poświęcił Poznaniowi i Wielkopolsce. Najczęściej były one publikowane w Kronice Miasta Poznania. Obok statystyki wielką pasją profesora była literatura piękna, a zwłaszcza twórczość Jana Kasprowicza, której był znawcą, wielbicielem i propagatorem oraz krajoznawstwo. Profesor należał do grona założycieli Towarzystwa Literackiego im. Jana Kasprowicza w Poznaniu oraz Stowarzyszenia Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza w Zakopanem. Był też sprawnym organizatorem nauki i utalentowanym nauczycielem. Rozwinął poznański ośrodek myśli i praktyki statystycznej oraz wykształcił wielu studentów i pracowników naukowych.
Wiele prac z bogatego dorobku prof. Stanisława Waszaka można znaleźć w zbiorach Centralnej Biblioteki Statystycznej.
