107. rocznica powołania Głównego Urzędu Statystycznego i Centralnej Biblioteki Statystycznej im. Stefana Szulca
Główny Urząd Statystyczny to centralny organ administracji państwowej, zajmujący się zbieraniem i udostępnianiem informacji statystycznych oraz przeprowadzanie spisów powszechnych. Na przestrzeni lat GUS, w celu lepszego zaspokojenia potrzeb użytkowników, zmienia się i doskonali. Rozwija badania statystyczne poprzez wdrażanie nowych metod i narzędzi zbierania danych oraz ich przetwarzania. Udostępniania wieloaspektowe dane o gospodarce i społeczeństwie. Systematycznie prowadzone są też działania popularyzatorskie i promocyjne.
W propagowaniu dokonań statystyki publicznej i bogatych zbiorów naukowych czynnie uczestniczy Centralna Biblioteka Statystyczna im. Stefana Szulca, która powstała jako biblioteka Głównego Urzędu Statystycznego w 1918 r.
W naszych zbiorach znaleźć można:
- wszystkie publikacje wydane przez Główny Urząd Statystyczny od 1918 roku,
- najważniejsze publikacje urzędów statystycznych,
- wiele dawnych i najnowszych statystyk z Polski i całego świata,
- opracowania demograficzne, ekonomiczne, rolnicze, finansowe i wiele innych wydawnictw naukowych i popularnonaukowych.
Unikalne cymelia statystyczne można obejrzeć również on-line, dzięki Bibliotece Cyfrowej. Dostępność do zbiorów Centralnej Biblioteki Statystycznej jest powszechna i nieodpłatna, a wszelkie informacje można uzyskać osobiście, poprzez kontakt e-mailowy bądź telefoniczny.
Rocznica powstania CBS to okazja do przypomnienia osób, które w przeszłości w szczególny sposób wpłynęły na rozwój naszej książnicy.
W 1919 r. pierwszy dyrektor GUS prof. Józef Buzek (1873-1936), znany ekonomista, statystyk i polityk galicyjski, w celu stworzenia zaplecza naukowego dla działań Urzędu sprowadził do GUS niezwykle cenny księgozbiór pozostały po Lwowskim Wydziale Krajowym. W tym samym roku powierzył też kierowanie Biblioteką Stefanowi Aleksandrowi Szulcowi (1881-1956).
Nowy Dyrektor, dzięki nawiązaniu licznych kontaktów z instytucjami krajowymi i zagranicznymi istotnie wzbogacił księgozbiór Biblioteki. W uznaniu wybitnych zasług, w 1989 r. nadano naszej instytucji imię Stefana Szulca.
Następnie pracami Biblioteki GUS kierowali Janina Ettinger, Helena Handelsmann i przez krótki okres Bożywój Składkowski.
Po wybuchu II wojny światowej, w październiku 1939 r. niemieckie władze okupacyjne przewiozły księgozbiór Biblioteki GUS do Krakowa. Zbiory ulokowano w Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie mieścił się niemiecki urząd statystyczny (Statistisches Amt). Pieczę nad księgozbiorem sprawowała między innymi bibliotekarka Stefania Zdrodowska (1890-1978). Z narażaniem życia i zdrowia chroniła książki przed zniszczeniem i grabieżą.
Pod koniec lutego 1945 r. zbiorami Biblioteki i czuwającym nad nim personelem zaopiekował się czasowo krakowski Urząd Wojewódzki. Po reaktywacji Głównego Urzędu Statystycznego w marcu 1945 r. rozpoczęto kilkumiesięczną operacją przewiezienia księgozbioru Biblioteki do stolicy. Nad pracami osobiście czuwał dyrektor GUS – prof. Stefan Szulc.
W latach 1929-1966 funkcję dyrektora Biblioteki pełniła dr Irena Morsztynkiewiczowa (1902-1986). Przyczyniła się ona do odbudowy działalności placówki po wojnie oraz nadania jej statusu centralnej biblioteki naukowej w kraju w zakresie statystyki i demografii.
Od 1966 do 1968 r. nadzór nad biblioteką sprawował Beniamin Wułach. Jego zasługą było przede wszystkim wydanie pierwszego tomu Bibliografii Wydawnictw GUS za lata 1918-1968.
W latach 1968-1973 dyrektorem Biblioteki był Zdzisław Kułakowski. Za jego kadencji nadano Bibliotece statut, przekształcając dotychczasową bibliotekę Urzędu w Centralną Bibliotekę Statystyczną, spełniającą funkcje głównej biblioteki w kraju w zakresie: teorii i praktyki statystycznej, demografii, statystyki matematycznej, techniki statystycznej i dyscyplin pokrewnych. W 1968 r. Zdzisław Kułakowski zapoczątkował, dla uczczenia 50 rocznicy powstania GUS, Konkurs statystyczny ze znajomości Małego Rocznika Statystycznego dla młodzieży szkół średnich.
Kierujący CBS w latach 1973-1996 dyrektor Andrzej Jopkiewicz (1939-2017) rozszerzył funkcję Działu Bibliografii oraz powołał w Bibliotece Dział Informacji Statystycznej, który pełnił do 1993 r. rolę centralnego informatorium statystycznego dla użytkowników zewnętrznych. Dyrektor Jopkiewicz bardzo rozpropagował też wśród szkół Ogólnopolski Konkurs Statystyczny.
W sierpniu 1996 r. dyrektorem CBS została Janina Pawlik (1946-2015), która szybko przystąpiła do modernizacji i komputeryzacji placówki. Biblioteka została włączona w krajowy i międzynarodowy system wymiany informacji za pośrednictwem Internetu. Usprawniono dzięki temu pracę bibliotekarzy i obsługę użytkowników, a biblioteka wkroczyła w XXI wiek.
W 2004 r. stanowisko dyrektora objęła Bożena Łazowska, pełniąc tę funkcję do roku 2023. Jednym z najważniejszych zadań, sformułowanych w strategii rozwoju biblioteki, stało się rozwinięcie działań w środowisku wirtualnym. Zdigitalizowany i umieszczony na witrynie internetowej został tradycyjny katalog kartkowy i wydawnictwa bibliograficzne. Zmieniona została formuła organizowanego przez Bibliotekę Ogólnopolskiego Konkursu Statystycznego. W 2009 r. na stronie internetowej CBS udostępniona została biblioteka cyfrowa, która systematycznie rozwijana dziś liczy już ponad 7,8 tysiąca obiektów i umożliwia dostęp do zbiorów na odległość. Znaczącą rozbudowę infrastruktury bibliotecznej umożliwiły środki finansowe pozyskane z unijnego projektu SISP-2. W 2007 r. w dowód swoich zasług Biblioteka została odznaczona przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich medalem Bibliotheca Magna-Perenisque.
Centralna Biblioteka Statystyczna wraz z Głównym Urzędem Statystycznym, w którego budynku się mieści, służy kolejnym pokoleniom użytkowników, umożliwiając dostęp do wyników badań statystycznych z całego świata. Świętując kolejną rocznicę istnienia, szczególnie pamiętamy o tych dyrektorach i pracownikach, których już z nami nie ma, a którzy swoją pracą i oddaniem przyczynili się do rozwoju naszej instytucji, sprawiając że istnieje i udostępnia swoje zbiory już od 107 lat.