KULTURA BEZDZIETNOŚCI : niska dzietność i bezdzietność z wyboru w perspektywie społeczno-ekonomicznej/ Olga Smalej. – Lublin : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2022. – 243 s. : il. ; 25 cm. - sygnatura w katalogu CBS : 217 514
Współczesny świat ulega ciągłym przeobrażeniom we wszystkich dziedzinach życia, a widocznym efektem jest na przykład zwiększona elastyczność w podejściu do pewnych, wcześniej stałych systemów wartości, pełnienia określonych ról w społeczeństwie czy wzorów zachowania. W aspekcie modeli życia rodzinnego i kreowaniu alternatywnych stylów życia Polaków interesujący jest fakt poznania przyczyn tych zachodzących obecnie zjawisk. Posiadanie dzieci nie jest już naturalnym biegiem wydarzeń, a staje się kwestią wyboru. Olga Smalej w książce Kultura bezdzietności zajęła się tematem niskiego poziomu urodzeń w większości państw Europy, a także omówieniem ściśle powiązanych z nimi praktyk prokreacych Europejczyków. Autorka opracowania stara się przybliżyć czytelnikom coraz powszechniejszy model zachowania, polegający na celowym zaniechaniu prokreacji tzw. bezdzietności intencjonalnej. Skrajnie niski wskaźnik urodzeń niewątpliwie warunkuje wszystkie inne przemiany: społeczne, gospodarcze i polityczne. Według autorki znaczący spadek urodzeń w Polsce jest skutkiem upowszechnienia i zastosowania wyskoskutecznej antykoncepcji, wymogów rynku pracy, niedostosowania polityki państwa do potrzeb społeczeństwa, zmian cyklu życia jednostek, przemian ról społecznych oraz niestabilności związków. Posiadanie potomstwa uwarunkowane jest wieloaspektową analizą kosztów i korzyści, a problemem rozwoju demograficznego wielu krajów staje się bezdzietności z wyboru. Coraz większy jest odsetek akceptowalności tego zjawiska. Obserwuje się także osłabienie nakazu macierzyństwa, a w rzeczywistość społeczeństw wpisuje się alternatywna forma życia małżeńsko-rodzinnego skierowana właśnie na świadome nieposiadanie potomstwa. Na przestrzeni lat zachowania rodzinne uległy ewaluacji. Polska i inne kraje, dla których prognozy demograficzne są niekorzystne, odczuwają coraz większe problemy w sferze demograficznej i społecznej. Proces starzenia się społeczeństwa, niska dzietność oraz zmiany struktury społecznej to wyzwania z którymi przychodzi nam się zmierzyć. Olga Smalej próbuje opisać zjawisko bezdzietności z perspektywy różnych dyscyplin naukowych. Związek bez potomstwa staje się coraz częstszym modelem rodziny. Niski wskaźnik urodzeń powiązany jest bardzo silnie ze zjawiskiem bezdzietności. Książka prezentuje oba te zjawiska w szerokiej perspektywie społeczno-ekonomicznej. Przywołana przez Olgę Smalej w tytule kultura bezdzietności jest terminem, który bardziej ukazuje ewolucję zjawiska bezdzietności, niż pochwałę powszechności wyboru braku potomstwa. Analiza wywodu aktorki skupia się na wybranych krajach, a rozważania mają charakter teoretyczno-empiryczny. Podstawą do napisania książki była praca doktorska Intencjonalna bezdzietność. Socjologiczna analiza zjawiska obroniona przez autorkę na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w 2019 r.
Publikacja została opracowana w oparciu o analizy i dane statystyczne, między innymi Banku Światowego, OECD, Eurostatu i Głównego Urzędu Statystycznego oraz wyniki zastosowanego przez autorkę badania ilościowego. Zasób zgromadzonego materiału podzielony został na trzy główne rozdziały. W pierwszej części przedstawiono proces zmniejszania się współczynnika dzietności w perspektywie makro- i mikro- czynników wraz z determinantami tego zjawiska i możliwymi konsekwencjami. Drugi rozdział to opis bezdzietności z wyboru i jej uwarunkowań. W trzeciej części zaprezentowano wyniki opinii społecznej na temat bezdzietności intencjonalnej z wykorzystaniem własnych badań ankietowych autorki. Na ich podstawie omówione zostały motywy decyzji o nieposiadaniu dzieci wśród badanych osób, postrzeganie społeczne tych osób oraz pomiar dystansu wobec osób bezdzietnych z wyboru. Przywołano także opinie respondentów w kwestii pomocy psychologicznej i propozycji wprowadzenia dodatkowego podatku dla osób bezdzietnych z wyboru. Książkę uzupełniają liczne wykresy, tabele i rysunki oraz bibliografia. Publikacja przeznaczona jest dla szerokiego kręgu odbiorców, którzy interesują się zmianami trendów demograficznych oraz problemami współczesnych rodzin w szerokim kontekście społeczno-ekonomicznym w Polsce i Europie. Książka Olgi Smalej Kultura bezdzietności : niska dzietność i bezdzietność z wyboru w perspektywie społeczno-ekonomicznej oraz liczne opracowania odnoszące się do zagadnień rodziny i rodzicielstwa dostępne są w zbiorach Centralnej Biblioteki Statystycznej.
