19 lutego Dzień Nauki Polskiej
Obchody Dnia Nauki Polskiej są wyrazem uznania dla osiągnięć naszych naukowców. Ustawa z dnia 9 stycznia 2020 r. ustala datę obchodów na 19 lutego, rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. Jego dzieło O obrotach sfer niebieskich, które było wykładnią teorii heliocentrycznej, zrewolucjonizowało naukę światową. Kopernik zapisał się w historii także innych dziedzin, w tym ekonomii, prawa, medycyny czy kartografii. Dzień Nauki Polskiej ma stanowić inspirację do podejmowania przedsięwzięć badawczych oraz wzmacniać zainteresowanie nauką. Wiele wybitnych postaci zapisało się w historii nauki polskiej. Ich odkrycia, osiągnięcia i badania są nie do przecenienia. Do grona tych znakomitości, którzy swój talent i umiejętności wykorzystali dla rozwoju społeczeństwa oraz pomocy drugiemu człowiekowi należą między innymi: Ignacy Łukasiewicz, Maria Skłodowska-Curie a także Hilary Koprowski, Rudolf Weigl, Maria Grzegorzewska, Kazimierz Funk, Marian Rejewski, Jerzy Różycki oraz Henryk Zygalski czy Mieczysław Wolfke. W XX wieku polska nauka osiągnęła wielkie sukcesy w dziedzinie transplantologii. Dzięki dokonaniom Zbigniewa Religi, który jako pierwszy chirurg w Polsce dokonał udanego przeszczepu serca i Adama Maciejewskiego, który wykonał przeszczep twarzy udało się uratować życie wielu ludzi. Dzień Nauki Polskiej ma stanowić inspirację do pójścia w ślady polskich badaczy i wzmacniać zainteresowania nauką. Jednym z najważniejszych wyróżnień z tej dziedziny w naszym kraju jest Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, potocznie zwana polskim Noblem. Nagrody Fundacji otrzymują wybitni uczeni za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Nagrody FNP są przyznawane od 1992 r. indywidualnie, w drodze konkursu. Laureaci są wybierani z grona kandydatów zgłaszanych przez wybitnych przedstawicieli środowiska naukowego. Uhonorowani mogą być uczeni, których dokonanie zostało osiągnięte w Polsce lub pracujący poza granicami Polski, pod warunkiem, że dokonali odkrycia naukowego w polskiej jednostce. Do konkursu mogą zostać zgłoszeni także uczeni, których dokonanie dotyczyło problematyki polskiej. Nagroda jest przyznawana w czterech obszarach: nauk o życiu i o Ziemi, nauk chemicznych i o materiałach, nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich oraz nauk humanistycznych i społecznych. W 2024 r. Nagrodę FNP zdobyło czterech wybitnych uczonych:
- Dr hab. Sebastian Glatt z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w obszarze nauk o życiu i o Ziemi, za ustalenie struktury i funkcji kompleksu Elongator, wpływającego na poprawność biosyntezy białka.
- Prof. dr hab. inż. Janusz Lewiński z Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej i Instytutu Chemii Fizycznej PAN w obszarze nauk chemicznych i o materiałach, za opracowanie mechanochemicznych metod syntezy perowskitów, poprawiających ich właściwości fotowoltaiczne.
- Prof. dr hab. Krzysztof Sacha z Instytutu Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za sformułowanie teorii kryształów czasowych.
- Prof. dr hab. Marcin Wodziński z Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego w obszarze nauk humanistycznych i społecznych, za nowatorskie studia nad chasydyzmem, wyjaśniające rolę kultury, polityki i geografii w kształtowaniu tożsamości religijnych i relacji między etnicznych.
Niewiele jest chyba zawodów cieszących się większym publicznym zaufaniem i autorytetem niż profesor, naukowiec, badacz. Współczesna nauka interesuję się bardzo wieloma dziedzinami i tylko umysł ludzki może nasze poszukiwania rozwiązań w jakiś sposób ograniczać. Każda osoba może zatem obchodzić Dzień Nauki Polskiej zgodnie ze swoimi zainteresowaniami i pasjami, ale również poznawać obszary wiedzy, które są dla nas jeszcze fascynującą naukową tajemnicą.
Świat nauki nie jest zamkniętym środowiskiem. Prowadzonych jest wiele działań popularyzatorskich, dostosowanych do wieku i możliwości odbiorców. Wiele opracowań dotyczących historii i dokonań naukowych można znaleźć w zbiorach Centralnej Biblioteki Statystycznej. Jednym z periodyków dostępnych w CBS jest kwartalnik Nauka, wydawany przez Polską Akademię Nauk od 1953 r. W czasopiśmie publikowane są prace z różnych dziedzin (nauki ścisłe, humanistyczne, społeczne, przyrodnicze, medyczne, techniczne oraz sztuka) a także opracowania odnoszące się do aktualnych problemów nauki i szkolnictwa wyższego oraz wspomnienia o zmarłych wybitnych przedstawicielach świata nauki.
Zachęcamy do zapoznania się z publikacjami dostępnymi w Centralnej Bibliotece Statystycznej.
